چکیده براي آزمون فرضيههاي تحقيق از مدل پنل نامتوازن و روش حداقل مربعات معمولي استفاده شده است. نتيجه محسن نظري معصومه صابر ماهاني مصطفي دلدار

بررسی انگیزههای مالیاتی عضویت در گروههای تجاری 1 محسن نظري 2 معصومه صابر ماهاني 3 مصطفي دلدار Downloaded from taxjournal.ir at 2:00 +0430 on Thursday September 6th 2018 تاریخ دریافت: 1393/9/4 تاریخ پذیرش: 1395/7/28 چکیده شرکتهاي عضو گروههاي تجاري در مقايسه با شرکتهاي مستقل انگيزه بيشتري براي انتقال سود براي اهداف مالياتي دارند و براي انتقال سود از طريق معامالت درون گروهي با کنترل قيمتگذاري انتقالي داراي انعطافپذيري باالتري هستند. همچنين شرکتهاي عضو گروه اين توانايي را دارند تا با تخصيص دقيق سود و زيانها بين شرکتهاي مشمول ماليات و معاف از ماليات ماليات کمتري پرداخت کنند. هدف اصلي اين تحقيق شناسايي و تبيين عوامل مؤثر بر مديريت ماليات در گروههاي تجاري در شرکتهاي پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران ميباشد. معيار مورد استفاده جهت سنجش مديريت ماليات نرخ مؤثر مالياتي است. براي آزمون فرضيههاي تحقيق از مدل پنل نامتوازن و روش حداقل مربعات معمولي استفاده شده است. نتيجه بررسي 144 شرکت پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طي بازه زماني 1382 الي 1391 حاکي از آن است که نرخ مؤثر مالياتي در شرکتهاي عضو گروههاي تجاري در مقايسه با شرکتهاي مستقل کمتر است. همچنين نتايج اين تحقيق نشان ميدهد که نرخ مؤثر مالياتي در شرکتهاي عضو گروههاي تجاري متنوع در مقايسه با شرکتهاي وابسته به ساير گروهها کمتر است. واژههای کلیدی: مديريت ماليات نرخ مؤثر مالياتي گروه تجاري وابستگي مالي خارجي 1. دانشيار گروه مديريت بازرگاني دانشگاه تهران Mohsen.nazari@ut.ac.ir 2. دانشجوي کارشناسي ارشد حسابرسي دانشگاه تهران Masomesabermahani93@gmail.com 3. دانشجوي دکتري حسابداري دانشگاه تهران )نويسنده مسئول( Mostafa.deldar2152@gmail.com

120 1 مقدمه پژوهشنامه مالیات/شماره سی ویکم )مسلسل 79( پاییز 1395 یکی از ویژگیهای قابل توجه اقتصادهای نوظهور نقش با اهمیت گروههای تجاری است. خانا و ریوکین )2001( تعریفی از گروههای تجاری ارائه کرده و بیان میکنند که گروههای تجاری به عنوان "مجموعهای از شرکتها تعریف میشوند که هر چند از نظر قانونی مستقل هستند اما با یکدیگر روابط رسمی و غیر رسمی دارند و به یک سری اقدامات هماهنگ عادت کردهاند". خانا و پالپو )2000( استدالل میکنند که گروههای تجاری با این هدف ایجاد میشوند تا به عنوان یک واکنش به محیط سازمانی ضعیف در اقتصادهای در حال ظهور باشند. در اقتصادهای در حال ظهور معامالت مالی میتواند به دلیل حمایت از سرمایهگذاران اجرای قراردادها ارتباطات و افشای پرهزینه اطالعات انجام گیرد )رونی منوس و همکاران 2012(. از نظر قانوني گروه تجاري در استانداردهاي حسابداري ايران تعريف شده است. بند 4 استاندارد شماره 18 گروه تجاري را بهعنوان»واحد تجاري اصلي«و»واحدهاي فرعي«آن تعريف ميکند. یک گروه تجاری میتواند به عنوان یک بازار تأمین مالی داخلی مطرح شود که از طریق آن سرمایه میتواند در میان شرکتهای عضو گروه تقسیم شود که این موضوع میتواند منجر به دستیابی به منافع اقتصادی باالتر شود بهویژه هنگامی که تامین مالی خارجی اندک نامشخص و مشکل باشد )جیاهی و همکاران 2013(. شرایط استقراض و بازپرداخت در بازارهای سرمایه داخلی به مراتب آسانتر از موسسات بانکها و بهطور کلی اعتبار دهندگان خارجی است. همچنین شرکتهای عضو گروه تجاری میتوانند ضامن و تضمینکننده بازپرداخت وامهای دریافتی دیگر شرکتهای عضو گروه باشند که این قابلیت شرکتهای عضو گروه تجاری را قادر میسازد تا با مشکالت کمتری نیازهای مالی خود را برطرف سازند. قابلیتی که شرکتهای مستقل از آن بیبهره هستند. بنا و همکاران )2013( نشان دادند که گروه های تجاری به شکل هرم یک مزیت اعتباری و تامین مالی در راه اندازی شرکتهای جدید را فراهم میکنند زمانی که توانایی ایفای تعهدات از محل جریانهای نقدی برای سرمایهگذاران بیرونی محدود است. خانا و همکاران )2007( ادعا می کنند که تقسیم )اشتراکگذاری( ریسک یکی دیگر از عوامل مهم و موثر گروههای تجاری است. با این حال این گروهها یک نیمه تاریک نیز دارند. ساختار گروه تجاری میتواند به عنوان یک عامل مخرب عمل کند. به عنوان مثال از طریق ارتباطات درون گروهی در میان شرکتهای گروه در یک ساختار هرمی یک شرکت بزرگ و با نفوذ ممکن است از هزینه دیگر اعضای ضعیف در گروه پشتیبانی نکند )الپورتا و همکاران 1999 مورک و همکاران 2005(. محققان هنوز در رابطه با نتایج تجربی به دست آمده از گروههای تجاری در رابطه با

بررسی انگیزههای مالیاتی عضویت در گروههای تجاری 121 مزایای خالص که ممکن است در نتیجه وابستگی به یک گروه تجاری ایجاد شود هنوز به اجماع نرسیده اند. این مطالعه در مورد گروههای تجاری در ایران با هدف کمک به برخی موضوعات حل نشده مربوط به نقش آنها در بازار سرمایه ایران است. انگيزه اصلي اين تحقيق بررسی انگیزۀ مدیریت مالیات در گروههای تجاری ميباشد. برای اندازهگیری عملکرد شرکت میتوان از صورتهای مالی برای یک دوره حسابداری استفاده کرد. این پژوهش دو مورد را مورد توجه قرار میدهد: مدیران و دولت. در بسیاری از مواقع مدیران تمایل دارند تا مالیات کمتری را بپردازند یا بدهی مالیاتی کمتری را بر عهده گیرند تا از آن به عنوان نشانهای از عملکرد مطلوب در دورههای مدیریتیشان نام ببرند. یکی از انگیزههای مهم مدیریت سود انگیزههای مالیاتی است. در واقع مدیران ممکن است برای اینکه مالیات کمتری بپردازند سود را مدیریت کنند. دولتها نیز که مالیات یکی از مهمترین منابع درآمدی آنها است به دنبال حداکثر کردن مبلغ مالیات وصولی از مؤدیان هستند که این در تضاد با وضعیت موجود است )بلیک و همکاران 2006(. از گذشته تاکنون مديران در پي حداقلسازي نرخ مؤثر مالياتي در بلندمدت در راستاي مديريت ماليات بودهاند. چنانچه مدير بتواند نرخ مؤثر ماليات را در بلندمدت کاهش داده و ماليات کمتري پرداخت کند ماليات را مديريت نموده است. شرکتهايي که سودآور هستند ماليات پرداخت ميکنند در حالي که شرکتهاي غير سودآور تخفيف مالياتي دريافت نميکنند به جز دسترسي محدودي که براي انتقال زيان وجود دارد. بنابراين دو يا چند شرکت عضو گروه تجاري با انتقال سود از شرکت سودآور به شرکت زيانده ميتوانند کل جريان نقدينگي ناشي از پرداخت ماليات گروه را کاهش دهند و ماليات را مديريت نمايند که اين کار احتماال با استفاده از قيمتگذاري انتقالي که متفاوت با ارزش بازار است صورت ميگيرد. لذا اين مسأله را ميتوان مطرح کرد که شرکتهاي عضو گروه تجاري انگيزه بيشتري براي انتقال سود براي اهداف مالياتي دارند و براي انتقال سود از طريق معامالت درون گروهي با کنترل قيمتگذاري انتقالي داراي انعطافپذيري هستند. از اين رو محرک و انگيزه اصلي اين تحقيق شناسايي و تبيين عوامل مؤثر بر مديريت ماليات در گروههاي تجاري در شرکتهاي پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران ميباشد. اين تحقيق به دنبال پر کردن حداقل 2 شکاف اساسي در ادبيات مالي در ارتباط با گروههاي تجاري و نرخ مؤثر مالياتي ميباشد: شکاف اول مربوط به تأثير عضويت در گروههاي تجاري بر نرخ مؤثر مالياتي شرکتهاي گروه ميباشد. نکته دومي که در بحث گروههاي تجاري و نرخ مؤثر مالياتي بايد به آن توجه نمود آن است که گروههاي تجاري به طورکلي )کامال ( همگن يا يکسان نيستند و پيکره و ماهيت اين

122 1395 پاییز 79( )مسلسل ویکم سی مالیات/شماره پژوهشنامه ميشوند تقسيم متنوع غير و متنوع دسته دو به تجاري گروههاي واقع در هستند. متفاوت هم با گروهها ميباشد. مالياتي مؤثر نرخ بر آنها بخشي تنوع تأثير بررسي مورد موضوعات از ديگر يکي تحقيق اين در لذا پژوهش نظري مباني 2 تجاري گروههاي اقتصاد و يافته توسعه اقتصادهاي نوظهور اقتصادهاي در که است پديدههايي جمله از تجاري گروههاي و )رونی است شده اثبات تجربي طور به قبال گروهها اهميت اگرچه ميکند. بازي مهمي نقش ايران دانشگاهي حوزه در فعال پژوهشگران و محققان توجه مورد تازگي به موضوع اين اما 2012( همکاران اين با است. ناچيز هم هنوز تجاري گروههاي عملکرد از اقتصاددانان درک همچنين و است گرفته قرار گروههاي حسابداري و اقتصادي بعد از اما ندارند خارجي وجود تجاري گروههاي قانوني لحاظ به حال هستند. اقتصادي شخصيت يک داراي همچنين و است ممکن غير آنها انکار که هستند واقعياتي تجاري ضروري واحد آن ويژگيهاي و خصوصيات کامل شناخت اقتصادي واحد هر بهتر اداره براي همچنين خسارات به منجر مديريت تحت واحد از کافي شناخت عدم شرايط در تصميمگيري زيرا ميرسد. نظر به شناخت و درک با تجاري گروه عضو شرکتهاي مديران شد. خواهد اقتصادي واحد به جبرانناپذيري پيشبرد جهت در را کاراتري و مؤثر تصميمگيري ميتوانتد تجاري گروههاي فرد به منحصر ويژگيهاي باشند. داشته خود مديريت تحت اقتصادي واحد فعاليتهاي و اهداف چنین که بود این بر اعتقاد زیرا کرد تجاری گروههای ترویج به شروع چین دولت 1980 دهه اواسط در رقابت به دستیابی موجب و یابد بهبود مالی عملکرد کنند جذب جدید تکنولوژی تواند می گروههایی 1.12 بر بالغ دارایی مجموع با چین در تجاری گروه 7000 از بیش 1990 دهه اوایل در گردد. بینالمللی گروهها این از برخی شد ذکر مقدمه در که همانطور داشت. وجود آمریکا( دالر 135.7 )معادل یوان تریلیون از آنها مثال بهعنوان نمیگیرند قرار بود شده پیشنهاد )2001( ریوکین و خانا توسط که تعریفی در اصال میکنند. عمل متحده ایاالت در بزرگ شرکتهای به شبیه بیشتر و نیستند یکدیگر از مستقل قانونی نظر شده تشکیل هستند مستقل قانونی نظر از که وابسته و فرعی شرکتهای از تجاری گروههای اگرچه جامع تحلیل و تجزیه از مانع بزرگ شرکتهای در استفاده مورد افشاسازی نیافته توسعه های شیوه اما است یک از استفاده با عمدتا قبلی تحقیقات که است دلیل همین به است. شده آنها مالی و عملیاتی عملکرد از میشود. محدود ساده مالی معیارهای از برخی برای کوچک نسبتا تحلیل و تجزیه و نمونه شماره استاندارد 4 بند است. شده تعريف ايران حسابداري استانداردهاي در تجاري گروه قانوني نظر از

بررسی انگیزههای مالیاتی عضویت در گروههای تجاری 123 18 گروه تجاري را بهعنوان»واحد تجاري اصلي«و»واحدهاي فرعي«آن تعريف ميکند. در تعريف گروه تجاري از دو واژه»واحد تجاري اصلي«و»واحد تجاري فرعي«استفاده گرديده است. بند 4 استاندارد 18 و بند 9 استاندارد 19»واحد تجاري اصلي«را به عنوان يک واحد تجاري که داراي يک يا چند واحد فرعي است و»واحد تجاري فرعي«را به عنوان يک واحد تجاري که تحت کنترل واحد تجاري ديگري )واحد تجاري اصلي( است تعريف ميکند )کميته تدوين استاندادهاي حسابداري ايران 1386(. از گروههای تجاری مهم در بورس اوراق بهادار تهران می توان به گروه ایران خودرو یا گروه سایپا اشاره کرد. منبع: یافته های محقق نمودار )1( ترکیب گروه تجاری شرکت فرعی الف شرکت فرعی ب شرکت فرعی ج گروه تجاري شرکت اصلی (مادر) کنترل گروه تجاري مي تواند در دست شرکت مادر و يا در دست تمام شرکت هاي عضو گروه تجاري باشد. شايان ذکر است که کنترل گروههاي تجاري در ايران اکثرا در دست شرکت هاي مادر است. اما در کشورهايي مانند ژاپن اکثرا به صورت مشترک توسط تمام شرکتهاي عضو گروه کنترل ميشود. به همين دليل در آن کشور گروههاي تجاري را به نام ترکيبات بدون سر ميشناسند. زيرا هيچ شرکتي در گروه تجاري صاحب تمام قدرت و اختيار گروه نيست. گروه هاي تجاري به دو دسته متنوع و غير متنوع تقسيم مي شوند. گروه هاي تجاري متنوع مجموعه اي از شركت هاي اصلي و فرعي هستندكه زمينه فعاليتشان در صنايع گوناگون مي باشد )پورحيدري و فدوي 1392(. به عبارت دیگر گروه های تجاری متنوع گروه هایی هستند که در آن شرکت مادر یا اصلی واحدهای فرعی یا وابستهای را تحصیل میکند که حوزه فعالیت آنها در صنایع و حوزه های گوناگون حتی

124 1395 پاییز 79( )مسلسل ویکم سی مالیات/شماره پژوهشنامه مزایای میتواند حتی تجاری گروههای در طلبی تنوع این و میباشد مادر شرکت فعالیت حوزه از متفاوت باشد. داشته تجاری گروه کل و مادر شرکت برای فراوانی ماليات مديريت بلندمدت در کمتر ماليات پرداخت در مدير توانايي صورت به را ماليات مديريت )2010( نوگا و مينيک رويهاي واقع در باشد مي ماليات هزينه حداقلسازي و ماليات مديريت دنبال به که شرکتي نمودهاند. تعريف فعاليتي ماليات مديريت پژوهش چند يافتههاي برطبق است. گرفته پيش در ماليات پيرامون جسورانه مديريت شرکت مالياتي نرخ شرکت مديريت توسط بايد که معتقدند شرکت سهامداران و است ارزشزا 2006(. تاکر و )گراهام شود اين درگير را خود مايلند شرکتها شود گرفته نظر در ارزشزا فعاليتي عنوان به ماليات مديريت اگر در ليکن بخشد بهبود را شرکت يک سود نهايي رقم ميتواند ماليات کردن مديريت اگرچه نمايند. فعاليت بهعنوان ميباشد. اهميت داراي نيز مالياتي طرحهاي به منابع اختصاص با مرتبط هزينههاي گرفتن نظر منابعي باشد صادراتي محصول يک توليد راستاي در توليد خط يک ايجاد دنبال به شرکت چنانچه مثال افزون که ميکنند نشان خاطر )2009( همکاران و شولز شود. متحمل را هزينههايي و کند صرف بايد را معامالتي هزينههاي قبيل از ديگري هزينههاي مالياتي برنامهريزي رفته دست از فرصت هزينه بر روي ماليات مديريت به زماني تنها شرکتها بنابراين دارد. همراه به نيز اطمينان عدم و ضمني مالياتهاي ينوزف طرحها اين بر شده تحمل هزينههاي بر طرحها اين از ناشي مالياتي صرفهجوييهاي که ميآورند جريانات از مدير استفاده نحوه به منوط را ماليات مديريت سودمندي )2006( دارماپاال و دساي باشد. داشته دانستهاند. مالياتي صرفهجويي از حاصل نقدي مالياتي مؤثر نرخ طبق ايران )در است ثابتي نرخ ايران جمله از و کشورها اغلب در دولت توسط مطالبه مورد ماليات نرخ شده تحصيل درآمدهاي کليه اما ميباشد( شرکتها خالص سود درصد 25 معادل ماليات نرخ قانون ميتوان آنها جمله از که ميباشند جداگانهاي نرخهاي داراي يا و نيست ماليات مشمول شرکتها توسط از برخي اين بر افزون نمود. اشاره ميباشد ماليات از معاف که کشاورزي فعاليتهاي از ناشي درآمد به حسابداري استانداردهاي طبق زيان و سود محاسبه جهت زيان و سود صورت در شده لحاظ هزينههاي نرخ شده ذکر تفاوتهاي دليل به نميگيرد. قرار قبول قابل هزينههاي زمره در مالياتي منظر از ايران نرخي از است عبارت مالياتي مؤثر نرخ است. معروف مالياتي مؤثر نرخ به که ميشود ايجاد ديگري مالياتي

بررسی انگیزههای مالیاتی عضویت در گروههای تجاری 125 واحد که بر اساس آن از فعاليت مشمول ماليات ماليات اخذ ميشود. به عبارت ديگر اين نرخ از تقسيم ماليات بخش مورد نظر بر پايه درآمد آن بخش حاصل ميگردد )آقايي 1380 (. اين نرخ را ميتوان براي بخشهايي نظير مشاغل اشخاص حقيقي و حقوقي محاسبه نمود اما محدوديت اطالعات برآورد نرخ مؤثر مالياتي در بخشها را مشکل مينمايد. عالوه بر اين حتي برآورد دقيق و واقعي ماليات به دليل موجود نبودن اطالعات گرچه ناممکن نيست اما بسيار مشکل و هزينه بر است. در اين مقاله با توجه به وجود اين مشکالت سعي شده است که تنها به برآورد نرخ مؤثر مالياتي که نزديک به واقعيت باشد اکتفا نمود. روشهاي محاسبه نرخ مؤثر مالياتي براي محاسبه نرخ مؤثر مالياتي روشهاي مختلفي وجود دارد که با توجه به سطح دسترسي دادههاي آماري به انواع مختلف تقسيمبندي ميشود. در سادهترين روش نرخ مؤثر مالياتي از تقسيم ميزان ماليات وصول شده هر سال بر پايه مالياتي برآورد شده هر منبع بدست ميآيد. بر اين اساس نرخ مؤثر مالياتي از نرخ قانوني متفاوت خواهد بود. دليل اين امر نيز وجود انواع معافيتهاي مالياتي يا تمکين ناقص مالياتي )به دليل فرار يا اجتناب مالياتي( از سوي موديان مالياتي ميباشد. به طور کلي براي محاسبه نرخ مؤثر مالياتي دو روش کلي وجود دارد: 1. روش خرد اقتصادي 2. روش کالن اقتصادي در روش خرد اقتصادي براي محاسبه نرخ مؤثر مالياتي و يا به عبارت ديگر بار مالياتي مؤديان از اطالعات ترازنامه و حساب سود و زيان شرکتها و مؤديان استفاده ميشود. اين رويکرد اغلب در کشورهايي که از زيرساختهاي اطالعاتي خوبي برخوردار هستند بسيار مناسب است. در روش کالن اقتصادي براي محاسبه نرخ مؤثر مالياتي از آمار و اطالعات موجود در سطح منابع )پايههاي مالياتي( و دادههاي حسابهاي ملي استفاده ميشود )مارتينز و مونگاي 2002(. استفاده از شاخص کالن نرخ مؤثر مالياتي ميتواند بينش خوبي درباره مالياتها در سطح کالن به سياستگذاران ارائه دهد. در اين تحقيق براي محاسبه نرخ مؤثر مالياتي از روش کالن اقتصادي استفاده شده است. بدين منظور ابتدا پايه مالياتي هر منبع که در اينجا سود عملياتي است محاسبه شده و سپس با تقسيم ماليات وصولي )هزينه ماليات ابرازي( از آن منبع نرخ مؤثر مالياتي محاسبه ميشود. مديريت ماليات )نرخ مؤثر مالياتي( در گروههاي تجاري اصوال تمام شرکتها تمايل دارند ماليات کمتري بپردازند و ممکن است که به موضوع کاهش ماليات به

126 1395 پاییز 79( )مسلسل ویکم سی مالیات/شماره پژوهشنامه و ميگيرد قرار خودش اختيار در شرکت منابع ماليات کمتر پرداخت با زيرا کنند. نگاه هدف يک عنوان مديران تاکنون گذشته از نمايد. استفاده شرکت بلندمدت و کوتاهمدت اهداف براي منابع اين از ميتواند بتواند مدير چنانچه بودهاند. ماليات مديريت راستاي در بلندمدت در مالياتي مؤثر نرخ حداقلسازي پي در است. نموده مديريت را ماليات کند پرداخت کمتري ماليات و داده کاهش بلندمدت در را ماليات مؤثر نرخ که صورت اين به بپردازند کمتري ماليات که دارند را توانايي اين تجاري گروههاي عضو شرکتهاي گروههاي دهند. تخصيص ماليات از معاف و ماليات مشمول شرکتهاي بين را زيانها و سود دقيق بهطور دارند: مالياتي اجتناب رفتار براي بيشتري توانايي دليل دو به تجاري تأمين قراردادهاي در سهامداران ساير و اوليه مواد تأمينکنندگان مشتريان وامدهندگان بستانکاران اوال شرکتهاي دليل همين به ميکنند. استفاده خود معامله شرايط تعيين براي حسابداري ارقام از اغلب مالي کار اين با است ممکن زيرا دارند. کمتري رغبت مالياتي اهداف براي خود سود کمتر گزارش به مستقل شرکتها است ممکن تجاري گروه در عضويت حال اين با دهند. قرار تأثير تحت را غيره و بستانکاران رفتار عضو شرکتهاي زيرا سازد متکي و نيازمند خارجي( مالي )تأمين خارجي سرمايه ارائهدهندگان به کمتر را داخلي سرمايه بازار يک همچنين و کنند اتخاذ را متنوع استراتژي يک تا دارند تمايل تجاري گروههاي سود مديريت به کمتري تمايل است ممکن گروه عضو شرکتهاي نتيجه در 2007(. )گاپلن ايجادکنند داشته تمرکز ماليات حداقلسازي روي بر بيشتر عوض در و باشند داشته مالي تأمين قراردادهاي براي سرمايه بازار به دسترسي دليل به تجاري گروه عضو شرکتهاي که گفت ميتوان ديگر بيان به باشند. جداگانه شده گزارش سودآوري نگران کمتر بالقوه طور به گروه( عضو شرکتهاي از داخلي )تأمين داخلي براي سود مديريت در را خودشان انعطافپذيري و هستند مالي قراردادهاي موضوع با رابطه در خودشان ميدهند. گسترش ماليات کاهش اب مقايسه در فوقالعادهاي انعطافپذيري عضو شرکتهاي براي تجاري گروههاي در عضويت ثانيا اعضاي از سود انتقال طريق از ميتوانند هماهنگ طور به آنها چون ميآورد. وجود به مستقل شرکتهاي مستقل شرکتهاي مقابل در کنند. اقدام مالياتي بار کاهش جهت در گروه زيانده اعضاي به گروه سودآور کنند. انتخاب را ديگري مکانيزمهاي ماليات حداقلسازي اهداف براي بايد و هستند انعطافپذيري اين فاقد عضو شرکتهاي براي بالقوه طور به که است اين گروه در عضويت نتايج از ديگر يکي اين بر عالوه ميآيد. فراهم شده گزارش سودهاي مديريت جهت در بيشتري اختياري ابزارهاي و تجربه

127 تجاری گروههای در عضویت مالیاتی انگیزههای بررسی Downloaded from taxjournal.ir at 2:00 +0430 on Thursday September 6th 2018 تحقيق پيشينه 3 سياست و سهام قيمت بر 2003 سال در ماليات نرخ كاهش تأثير چگونگي )2005( همكارانش و آمرومين عامل ميتواند سهام يك خريد اختيار حق كه دادند نشان و كردند بررسي را امريکايي شركتهاي پرداخت اختيار حق كه شركتها باالي رده مديران كه كردند عنوان آنها باشد. سهام سود پرداخت در تأثيرگذار افزايش به ولي ميگردند بهرهمند ماليات نرخ كاهش مزاياي از سهامداران ديگر همانند دارند سهام خريد سهامشان خريد اختيار حق ارزش ميزان افزايش اين با كه چرا ندارند تمايلي گونه هيچ سود پرداخت در روند در تسريع باعث ماليات نرخ كاهش كه كردند اشاره نكته اين به ادامه در ولي يافت خواهد كاهش به خيلي سود كل بر تأثيرش اما شد سهام سود مجدد سرمايهگذاري طرح جاي به سود پرداخت جايگزيني نميآيد. چشم بعد و قبل ماليات مؤثر نرخ تغييرات بر مؤثر عوامل تبيين و بررسي به )2007( النيس و ريچاردسون ويژگيهاي از عامل چند بين که بود آن از حاکي آنها يافتههاي پرداختند. استراليا در مالياتي اصالحيه از و ثابت داراييهاي در سرمايهگذاري )شدت داراييها ترکيب سرمايه ساختار بنگاه اندازه شامل شرکت نشان نتايج همچنين دارد. وجود معناداري رابطه ماليات مؤثر نرخ با توسعه و تحقيق هزينه و کاال( موجودي پا همچنان مذکور روابط ليکن داشت روابط اين از برخي بر مهم تأثيري مالياتي اصالحيه اگرچه که داد بود. برجا شرکتهاي و تجاري گروه عضو شرکتهاي در ماليات مؤثر نرخ بررسي به )2007( دلف و بيوسليتگ گروه عضو شرکتهاي که داد نشان آنها تحقيق يافتههاي پرداختهاند. بلژيک بهادار اوراق بورس مستقل در که دريافتند همچنين دارند. پايينتري مالياتي مؤثر نرخ مستقل شرکتهاي به نسبت بلژيک در تجاري شرکتهاي به نسبت مالياتي مؤثر نرخ و ماليات از قبل سود بين ضعيفتري مثبت ارتباط تجاري گروههاي دارد. وجود مستقل جستجو را ماليات مديريت بر شرکتي حاکميت ويژگيهاي اثرات مطالعهاي در )2010( نوگا و مينيک در سرمايهگذاري جهت مديران براي محرکي عنوان به پاداش طرحهاي که دادند نشان آنها نمودند. ار سهامداران ماليات مديريت که داد نشان يافتهها همچنين ميکند. عمل مالياتکاه و بلندمدت طرحهاي است. ارتباط در سهامداران عايدي بازدهي افزايش با مثبت طور به ماليات مديريت و ميسازد منتفع در سود تقسيم سياست بر تجاري گروههاي در عضويت تأثير بررسي به )2012( همکاران و منوس توزيع درصد مستقل شرکتهاي با مقايسه در که ميدهد نشان تحقيق نتايج پرداختند. هندي شرکتهاي تجاري گروههاي به وابسته شرکتهاي همچنين است. کمتر تجاري گروههاي به وابسته شرکتهاي در سود

128 1395 پاییز 79( )مسلسل ویکم سی مالیات/شماره پژوهشنامه ميپردازند. تجاري گروههاي ساير به وابسته شرکتهاي با مقايسه در بيشتري سود متنوع بلغاري شرکتهاي در تجاري گروههاي در سود مديريت بررسي به تحقيق در )2014( دلوف و بيوسلينک است. شده استفاده چندگانه خطي رگرسيون از تحقيق فرضيههاي آزمون براي تحقيق اين در پرداختند. در باالتري سود مديريت تجاري گروههاي به وابسته شرکتهاي که ميدهد نشان تحقيق اين نتايج شرکتهاي در سود مديريت که داد نشان آنها تحقيق نتايج همچنين دارند. مستقل شرکتهاي با مقايسه تحقيق اين نتايج همچنين است. شايعتر گروه شرکتهاي ساير با مقايسه در )%100( کامل مالکيت با با مقايسه در تجاري گروههاي به وابسته شرکتهاي در مالياتي انگيزه با سود مديريت که ميدهد نشان گروههاي در سود مديريت که ميدهد نشان مطالعه اين نتايج نهايت در است. بيشتر مستقل شرکتهاي ميگيرد. صورت انتقالي قيمتگذاري و گروهي درون معامالت طريق از تجاري بر 1380 سال در ماليات نرخ کاهش تأثير بررسي به تحقيقي طي )1388( همکاران و کاشانيپور تقسيمي سود و ماليات نرخ بين رابطه تعيين تحقيق اين از آنها اصلي هدف پرداختند. سود تقسيم سياست هک ميدهد نشان آنها تحقيق نتايج ميباشد. تهران بهادار اوراق بورس در شده پذيرفته شرکتهاي افزايش را خود پرداختي سود مالحظهاي قابل طور به 1380 سال در ماليات نرخ کاهش از پس شرکتها دارد. وجود تقسيمي سود و ماليات نرخ بين معنادار و منفي رابطه يک ديگر عبارت به دادهاند. اشخاص و مشاغل پايههاي در مالياتي مؤثر نرخ تخمين چگونگي بررسي به )1389( شفيعي و حسني و مشاغل پايههاي در مالياتي مؤثر نرخ تخمين با تا است شده تالش تحقيق اين در پرداختند. حقوقي از حاکي تحقيق نتايج گيرد. قرار بررسي مورد بخش اين مؤديان بر مالياتي فشار ميزان حقوقي اشخاص سال در درصد 6/083 از و بوده صعودي 13801387 دوره طي حقوقي اشخاص مؤثر نرخ که است آن داشته نزولي روند مشاغل بخش در نرخ اين که حالي در است رسيده 1387 سال در درصد 11/59 به 1380 است. بوده نوسان در 13801386 دوره طي درصد 1/3 تا درصد 2/1 از و پذيرفته شرکتهاي تقسيمي سود ميزان بر مالياتي مؤثر نرخ اثر ارزيابي به )1392( همکاران و پور خدامي توبیت رگرسیونی مدل از تحقیق فرضیههای آزمون برای پرداختهاند. تهران بهادار اوراق بورس در شده قبل خالص سود به ماليات هزينه رابطه از مالياتي مؤثر نرخ سنجش براي تحقيق اين در است. شده استفاده است. گرديده استفاده فروش به تقسیمی سود نسبت از سود تقسیم سیاست سنجش برای و ماليات کسر از تقسيمي سود ميزان و مالياتي مؤثر نرخ بين معنادار و منفي رابطه يک که ميدهد نشان تحقيق اين نتايج تقسيمي سود مالحظهاي قابل طور به شرکتها مالياتي مؤثر نرخ افزايش با ديگر عبارت به دارد. وجود

تجاری گروههای در عضویت مالیاتی انگیزههای بررسی 129 ميدهند. کاهش را خود تحقيق فرضيههاي 4 است: گرديده آزمون و تدوين زير فرضيههاي تحقيق اهداف با مطابق دارد. وجود معناداري رابطه خارجي مالي منابع به وابستگي و مالياتي مؤثر نرخ بين 1. کمتر مستقل شرکتهاي با مقايسه در تجاري گروههاي به وابسته شرکتهاي در مالياتي مؤثر نرخ 2. است. مستقل شرکتهاي با مقايسه در تجاري گروههاي به وابسته شرکتهاي در مالياتي مؤثر نرخ 3. دارد. خارجي مالي منابع به وابستگي به کمتري حساسيت وابسته شرکتهاي با مقايسه در متنوع تجاري گروههاي به وابسته شرکتهاي در مالياتي مؤثر نرخ 4. است. کمتر متنوع( )غير گروهها ساير به )غير گروهها ساير با مقايسه در متنوع تجاري گروههاي به وابسته شرکتهاي در مالياتي مؤثر نرخ 5. دارد. خارجي مالي منابع به وابستگي به کمتري حساسيت متنوع( تحقيق روش 5 نوع از هدف حيث از و ميباشد حسابداري اثباتي تحقيقات حوزه در تجربي شبه تحقيقات نوع از تحقيق اين اطالعات از استفاده )با رويداردي پس و استقرايي نوع از حاضر پژوهش روش ميباشد. کاربردي تحقيقات به شرکتها شده حسابرسی و واقعي اطالعات ميباشد. مقطعي همبستگي آن آماري روش و گذشته( از مزبور اطالعات است. گرفته قرار بررسي مورد چندگانه رگرسيون الگوي وسيله به و تلفيقي صورت زا اطالعات آمادهسازي براي و يافت تطبيق مالي صورتهاي اطالعات با و استخراج پرداز تدبير نرمافزار گرديد. استفاده EVIEWS افزار نرم 6 نسخه از اطالعات تحليل و تجزيه جهت و اکسل گسترده صفحه آماري نمونه و جامعه دوره طي تهران بهادار اوراق بورس در شده پذيرفته شرکتهاي تحقيق اين در نظر مورد آماري جامعه و تصادفي روش به و شده داده قرار آماري نمونه انتخاب براي زير شرايط ميباشند. 1391 تا 1382 زماني از: عبارتند شرايط اين است. شده انتخاب حذفي شرکتهاي فهرست در نيز 1391 سال پايان تا و 1382 سال از قبل بورس در آنها پذيرش تاريخ 1. باشند. بورسي باشد. گرفته قرار مستمر معامله مورد آنها سهام و باشد دسترس در آنها نياز مورد اطالعات 2.

130 پژوهشنامه مالیات/شماره سی ویکم )مسلسل 79( پاییز 1395 3. به منظور افزايش قابليت مقايسه پايان سال مالي آنها منتهي به پايان اسفندماه باشد و در طي دوره مورد بررسي تغيير سال مالي نداده باشند. با توجه به شرايط ذكر شده 144 شركت در دوره زماني 1382 تا 1391 به عنوان نمونه آماري انتخاب شد. در مجموع تعداد 1365 مشاهده )سال شرکت( مورد آزمون قرار گرفته شده است. مدل و متغيرهاي تحقيق مدل مورد استفاده در اين پژوهش مدل رگرسيون خطي چندگانه ميباشد که با توجه به ادبيات تحقيق و مباني نظري استخراج و طراحي گرديده است. مدلهاي مورد استفاده جهت آزمون فرضيههاي تحقيق به شرح زير ميباشند: ERT =β +β DEP +β LEV +β OPPORTUNITY +β AGE it 0 1 it 2 it 3 it 4 it +β INDUSTRY +β SIZE +β ROA +β OL +ε 5 it 6 it 7 it 8 it it ERT =β +β GOUP1 +β DEP +β LEV +β OPPORTUNITY it 0 1 it 2 it 3 it 4 it مدل 1( ) مدل )2( +β AGE +β INDUSTRY +β SIZE +β ROA +β OL +β GOUP1 * DEP +ε 5 it 6 it 7 it 8 it 9 it 10 it it ERT =β +β GOUP1_ DIVERSE +β DEP +β LEV +β OPPORTUNITY it 0 1 it 2 it 3 it 4 it +β AGE +β INDUSTRY +β SIZE +β ROA +β OL +β GOUP1 5 it 6 it 7 it 8 it 9 it 10 _ DIVERSE * DEP +ε it it it مدل )3( ERT it : نرخ مؤثر ماليات شرکت i در سال t و متغير وابسته تحقيق ميباشد. در تحقيقات صورت گرفته پيرامون مديريت ماليات از نرخ مؤثر مالياتي به عنوان معياري براي سنجش مديريت ماليات استفاده شده است. بحث درباره نحوه محاسبه نرخ مؤثر مالياتي فراوان است. اين مباحث از آنجا نشات ميگيرد که ارقام مختلفي را ميتوان در صورت و مخرج کسر مورد استفاده قرار داد. رقم مورد استفاده در صورت کسر بهطور معمول هزينه ماليات ابرازي بدون هيچ گونه تعديلي ميباشد. اما در کشورهايي که هزينه ماليات معوق در صورتهاي مالي ظاهر مي شود صورت کسر را از بابت ماليات معوق تعديل مينمايند. محققان از رقمهاي مختلفي شامل فروش شرکت سود عملياتي سود خالص قبل از ماليات جريان نقدي مالياتي و درآمد مشمول ماليات در مخرج کسر استفاده نمودهاند. گوپتا و نيوبري )1997( معتقدند استفاده از درآمد مشمول

بررسی انگیزههای مالیاتی عضویت در گروههای تجاری 131 ماليات در مخرج موجب ميشود اثرات معافيتهاي مالياتي خنثي شود از اين رو معيار مناسبي نميباشد. در اينجا به پيروي از زيمرمن )1983( و کيم و ليمپافايوم )1998( نرخ مؤثر مالياتي از طريق تقسيم هزينه ماليات ابرازي بر سود عملياتي محاسبه شده است. وابستگي مالي خارجي شرکت i در سال t ميباشد. در اين تحقيق وابستگي مالي خارجي به عنوان درصدي از رشد در فروشها که نميتواند به وسيله جريانات نقدي آزاد تأمين مالي شود محاسبه شده است )يک منهاي جريان نقد عملياتي پس از کسرماليات ناشي از رشد در فروشها(. در واقع معموال شرکت ها از محل وجوه نقد عملياتي منابع مالي خود را تأمين مالي ميکنند. به طور خالصه اين متغير به صورت زير محاسبه شده است )منوس و همکاران 2012 (: که در آن : cfo it ميزان تغييرات در جريان نقد عملياتي پس از کسر ماليات نقدي و DEPit = 1 ( cfoit / salesit) it : sales it ميزان تغييرات در فروشها ميباشد. : LEV اهرم مالي شرکت i در سال t ميباشد که از تقسيم جمع بدهيها به کل داراييها حاصل ميشود. it it : OPPORTUNITY نشاندهنده رشد شرکت i در سال t ميباشد که به وسيله نسبت Q توبين از تقسيم ارزش بازار داراييهاي شرکت )جمع بدهيها به عالوه ارزش بازار حقوق صاحبان سهام( به ارزش دفتري محاسبه شده است. : AGEit بيانگرچرخه عمر شرکت i در سال t است. در اين تحقيق چرخه عمر شرکت از طريق لگاريتم طبيعي عمر شرکت از تاريخ تأسيس تا سال مورد بررسي محاسبه شده است )الپورتا 2000(. : INDUSTRY بيانگر نوع صنعت ميباشد که به صورت يک متغير مجازي سنجيده شده است و چنانچه شرکت i در سال t در صنعت شيميايي مشغول فعاليت باشد عدد يک و در غير اين صورت عدد صفر ميگيرد. it t. در سال i متغير اندازه شرکت که برابر است با لگاريتم طبيعي ارزش بازار شرکت : SIZEit : ROA مبين نسبت سود خالص به داراييهاي شرکت i در سال t و شاخصي براي محاسبه نرخ بازده داراييها مي باشد.

پژوهشنامه مالیات/شماره سی ویکم )مسلسل 79( پاییز 1395 132 Downloaded from taxjournal.ir at 2:00 +0430 on Thursday September 6th 2018 :LO it يک متغير مجازي است و چنانچه شرکت i در سال t زيان عملياتي داشته باشد عدد يک و در غير اين صورت عدد صفر قرار ميگيرد. گاهي اوقات مشاهده ميشود شرکتها علي رغم اينکه سود گزارش ميکنند ليکن هيچگونه مالياتي پرداخت نميکنند. اما گاهي اوقات عدم پرداخت ماليات به اين دليل است که اصوال سودي وجود نداشته است. از اينرو جهت شناسايي و کنترل اثر مذبور از اين متغير استفاده شده است. it it : GOUP1 يک متغير مجازي است که نشانگر گروه تجاري است. اگر شرکت i در سال t عضو گروه تجاري باشد اين متغير برابر با يک است و در غير اين صورت صفر است. : GOUP _1 DIVERSE يک متغير مجازي است که نشانگر گروههاي تجاري متنوع است. اگر شرکت i در سال t عضو گروههاي تجاري متنوع باشد اين متغير برابر با يک است و در غير اين صورت صفر است. 6 تجزيه و تحليل دادهها آمار توصيفي نتايج آمار توصيفي متغيرهاي تحقيق در جدول )1( آورده شده است كه بيانگر پارامترهاي توصيفي براي هر متغير به صورت مجزاست. اين پارامترها عمدتا شامل اطالعات مربوط به شاخصهاي مركزي نظير مقدار حداقل حداکثر ميانگين ميانه و همچنين اطالعات مربوط به شاخصهاي پراكندگي نظير انحراف معيار است. مهمترين شاخص مركزي ميانگين است كه نشاندهنده نقطه تعادل و مركز ثقل توزيع است و شاخص مناسبي براي نشان دادن مركزيت دادههاست. ميانگين )واريانس( نرخ مؤثر مالياتي شرکتهاي نمونه تقريبا %11 ميباشد. اين نشان ميدهد که هزينه ماليات شرکت هاي نمونه به طور متوسط معادل 11 درصد سود عملياتي آنها ميباشد. نتايج آمار توصيفي متغيرهاي تحقيق همچنين نشان ميدهد که ميانگين متغير توضيحي وابستگي به منابع مالي خارجي تقريبا %92 و ميانهاي در حدود %92 دارد. مقدار انحراف معيار آن 2/167 بوده حداقل و حداکثر مقدار آن به ترتيب 17/701 و 25/080 است. اين مويد اين مطلب است که شرکت هاي نمونه به طور متوسط از وابستگي مالي خارجي بااليي برخوردارند. در واقع شرکت هاي مورد بررسي قسمت اعظمي از نيازهاي مالي خود را از منابع مالي خارجي تأمين ميکنند. ميانگين )انحراف معيار( شاخص اهرم مالي نيز تقريبا %63 )%15( است. اين نشان ميدهد که به طور متوسط معادل %63 ساختار داراييهاي شرکتهاي مورد مطالعه از بدهي تشکيل شده است. همچنين ميانگين نرخ بازده داراييها تقريبا %13 و ميانهاي در حدود %12 دارد. مقدار انحراف معيار آن 0/152 بوده حداقل و حداکثر مقدار آن به ترتيب 0/560 و 1/391 است. اين نشان ميدهد که شرکتهاي نمونه به طور متوسط به ازاي هر ريال سرمايه گذاري در دارايي ها حدود 13 درصد بازدهي کسب نمودند.

133 بررسی انگیزههای مالیاتی عضویت در گروههای تجاری جدول )1( آمار توصيفي متغيرهاي تحقيق متغير ميانگين ميانه انحراف معيار حداقل حداکثر 1/984 0/024 0/114 0/109 0/114 ERT it Downloaded from taxjournal.ir at 2:00 +0430 on Thursday September 6th 2018 25/080 17/701 2/167 0/916 0/918 DEP it 0/996 0/067 0/154 0/640 0/625 LEV it 10/214 0/561 0/152 1/315 1/740 OPPORTUNITY it 4/071 2/614 0/262 3/640 3/612 AGE it 1 0 0/367 0/10 0/144 INDUSTRY it 18/407 9/961 1/576 12/679 12/892 Size it 1/391 0/560 0/152 0/121 0/130 ROA it 1 0 0/209 1 0/041 1 0 0/461 1 0/641. GOUP1 it 1 0 0/524 1 0/582 GOUP1DIVERSE it منبع: یافتههای محقق آمار استنباطي در جدول )2( عامل تورم واريانس 1 و تلورانس 2 مربوط به متغيرهاي پژوهش ارائه شده است. همانگونه که در جدول فوق مشخص است کليه عوامل تورم واريانس کمتر از 5 ميباشد که اين امر حاکي از عدم وجود همخطي شديد بين متغيرهاي پژوهش ميباشد. جدول )2( نتايج حاصل از عدم وجود همخطي بين متغيرهاي پژوهش GOP_DIV it GOUPit OL it 1/519 1/324 1/319 OL it ROA it SIZE it INDS it AGE it OPPORTU it LEV it DEP it متغير 3/362 1/295 1/334 1/196 2/420 1/724 1/819 عامل تورم واريانس 0/712 0/745 0/762 0/314 0/810 0/798 0/850 0/421 0/624 تلورانس 0/425 منبع: یافته های محقق در جدولهاي )3( و )4( و )5( مانايي متغيرهاي پژوهش مورد بررسي قرار گرفته است. در دادههاي 1. VIF 2. TOLERANCE

پژوهشنامه مالیات/شماره سی ویکم )مسلسل 79( پاییز 1395 134 Downloaded from taxjournal.ir at 2:00 +0430 on Thursday September 6th 2018 سري زماني معموال از آزمونهايي همچون ديکي فولر و ديکي فولر تعميم يافته براي بررسي مانايي متغيرها استفاده ميشود. با اين حال در مورد دادههاي پنل نميتوان براي بررسي مانايي متغيرها از چنين آزمونهايي استفاده نمود بلکه الزم است به نحوي مانايي جمعي متغيرها آزمون شود. براي اين منظور بايد از آزمون هادري استفاده شود. سطح معناداري و آماره z مربوط به متغيرهاي پژوهش بيانگر مانايي GOUP it 4/320 GOP_ DIV it متغيرهاي تحقيق ميباشد. متغير جدول )3( نتايج آزمون هادري تک تک متغيرهاي پژوهش )مدل اول( OL it 3/951 OL it 3/870 ROA it 8/498 SIZE it 7/720 INDS it 9/814 AGE it 14/430 OPPO it 9/614 LEV it 10/542 DEP it 7/654 ERT it 9/154 سطح معناداري آماره z متغير منبع: یافته های محقق جدول )4( آزمون هادري تک تک متغيرهاي پژوهش )مدل دوم ) ROA it 9/022 SIZE it 7/425 INDS it 9/456 AGE it 13/890 OPPO it 9/412 LEV it 10/820 DEP it 7/361 ERT it 9/258 سطح معناداري آماره z منبع: یافته های محقق متغير جدول )5( نتايج آزمون هادري تک تک متغيرهاي پژوهش )مدل سوم( OL it ROA it SIZE it INDS it AGE it OPPO it LEV it DEP it ERT it سطح معناداري 4/548 4/165 8/856 8/745 9/226 13/746 10/040 10/221 7/561 8/119 آماره z منبع: یافته های محقق

بررسی انگیزههای مالیاتی عضویت در گروههای تجاری 135 براي انتخاب مدل تحليل داده و استفاده از دادههاي ترکيبي 1 يا تلفيقي 2 از آزمون چاو 3 استفاده ميشود. فرض صفر آزمون فوق مربوط به استفاده از روش ترکيبي و فرضيه مقابل آن مبني بر استفاده از دادههاي تلفيقي )پنل ديتا( ميباشد. با توجه به آماره F و سطح معناداري حاصل از اين آزمونها براي برازش مدل اول دوم و سوم از دادههاي تلفيقي )پانل ديتا( استفاده ميگردد. استفاده از دادههاي تلفيقي به دو صورت اثرات ثابت 4 و اثرات تصادفي 5 صورت ميگيرد که براي تشخيص استفاده از اثرات ثابت يا اثرات تصادفي از آزمون هاسمن 6 استفاده ميشود. فرضيه صفر آزمون فوق مربوط به استفاده از اثرات تصادفي و فرضيه مقابل آن مبتني بر استفاده از اثرات ثابت ميباشد. با توجه به آماره کاي دو و سطح معناداري مربوط به آزمون هاسمن که در جدولهاي )6( )7( و )8( نيز ارائه گرديده است. يکي از مواردي که ميبايست در داده هاي ترکيبي صورت پذيرد آزمون ناهمساني واريانس 7 ميباشد. اگر مقادير خطاها واريانس ثابت نداشته باشند گفته ميشود آنها ناهمسان هستند. يکي از مفروضات رگرسيوني اين است که واريانس خطاها ثابت است که به فرض همساني واريانس مشهور است )افالطوني و نيکبخت 1389(. براي اين منظور از آزمون وايت استفاده گرديد. نتايج حاصل از آزمون وايت در جدول )6( مبين آن است که مشکل ناهمساني واريانس در مدل اول دوم و سوم وجود ندارد. لذا براي برازش مدلهاي تحقيق از روش حداقل مربعات معمولي )OLS( 8 استفاده ميگردد. جدول )6( نتيجه آزمون وايت در سطح اطمينان 95 درصد نتيجه آزمون سطح معناداري آماره F مدل با توجه به آماره F و سطح معناداري ناهمساني واريانس وجود ندارد. 0/328 1/194 مدل شماره 1 با توجه به آماره F و سطح معناداري ناهمساني واريانس وجود ندارد. 0/421 1/314 مدل شماره 2 با توجه به آماره F و سطح معناداري ناهمساني واريانس وجود ندارد. 0/495 1/219 مدل شماره 3 منبع: یافتههای محقق فرضيه اول تحقيق به اين صورت مطرح می شود که بين نرخ مؤثر مالياتي و وابستگي به منابع مالي خارجي 1. Pool 2. Panel data 3. F Limer 4. Fixed Effects 5. Random Effects 6. Hausman Test 7. Heteroscedastic 8. OrdinaryLeast Squares

136 پژوهشنامه مالیات/شماره سی ویکم )مسلسل 79( پاییز 1395 رابطه معناداري وجود دارد. در جدول )7( ضريب متغير وابستگي به منابع مالي خارجي معادل 0/062 و آماره t معادل 4/192 ميباشد که در سطح )0/011( معنادار ميباشد و از آنجا که کمتر از خطاي پيشبيني )%5( است معناداري متغير مستقل در سطح اطمينان %95 تأييد ميشود. اين نشان ميدهد که افزايش در ميزان وابستگي به منابع مالي خارجي موجب کاهش نرخ مؤثر مالياتي شرکتهاي نمونه ميشود. لذا فرضيه اول تحقيق مبني بر وجود رابطه معنادار بين نرخ مؤثر مالياتي و وابستگي مالي خارجي تأييد ميشود و اين رابطه منفي است. جدول )7( نتايج آزمونهاي آماري فرضيه اول تحقيق ERT =β +β DEP +β LEV +β OPPORTUNITY +β AGE it 0 1 it 2 it 3 it 4 it +β INDUSTRY +β SIZE +β ROA +β OL +ε 5 it 6 it 7 it 8 it it سطح معناداري آماره t ضريب متغير عالمت پيش بيني شده متغير 0/594 0/384 0/034 /+ عرض از مبدأ 0/011 4/192 0/062 DEP it 0/004 2/824 0/084 LEV it 0/528 0/952 0/008 + OPPORTUNITY it 0/221 1/916 0/024 + AGE it 5/419 0/061 /+ INDUSTRY it 4/514 1/672 + SIZE it 3/762 0/190 + ROA it 0/021 3/219 0/078 OL it 21/462 آماره F 0/128 ضريب تعيين تعديل شده سطح معناداری 1/724 آماره دوربین واتسون 13/211 آزمون هاسمن 17/218 آزمون چاو 0/185 سطح معناداري 0/016 سطح معناداري منبع: یافتههای محقق فرضيه دوم اين تحقيق مبنی بر آن است که نرخ مؤثر مالياتي در شرکتهاي وابسته به گروههاي تجاري در مقايسه با شرکتهاي مستقل کمتر است. در جدول )8( ضريب متغير گروه تجاري )GOUP1it( معادل 0/095 و آماره t معادل 7/516 ميباشد که در سطح )( معنادار ميباشد و از آنجا که کمتر از خطاي پيشبيني )%1( است معناداري متغير مستقل در سطح اطمينان %99 تأييد ميشود. اين نشان

تجاری گروههای در عضویت مالیاتی انگیزههای بررسی 137 کمتر مستقل شرکتهاي با مقايسه در تجاري گروههاي عضو شرکتهاي در مالياتي مؤثر نرخ که ميدهد نيز )2006( ديلوف و بيوزلنک تحقيق با فرضيه اين نتايج ميگردد. تأييد تحقيق دوم فرضيه لذا است. است. سازگار تجاري گروههاي به وابسته شرکتهاي در مالياتي مؤثر نرخ که شد عنوان صورت این به سوم فرضيه )8( جدول در دارد. خارجي مالي منابع به وابستگي به کمتري حساسيت مستقل شرکتهاي با مقايسه در و 0/091 معادل )GOUP1it* DEPit( تجاري گروههاي خارجي مالي منابع به وابستگي متغير ضريب پيشبيني خطاي از کمتر که آنجا از و ميباشد معنادار )0/004( سطح در که ميباشد 5/419 معادل t آماره مؤثر نرخ که ميدهد نشان اين ميشود. تأييد %99 اطمينان سطح در مستقل متغير معناداري است )%1( به کمتري ارتباط مستقل شرکتهاي با مقايسه در تجاري گروههاي به وابسته شرکتهاي در مالياتي ميشود. تأييد تحقيق سوم فرضيه لذا دارد. خارجي مالي منابع به وابستگي تحقيق سوم و دوم فرضيه آماري آزمونهاي نتايج )8( جدول ERT =β +β GOUP +β DEP +β LEV +β OPPORTUNITY it 0 1 it 2 it 3 it 4 it +β AGE +β INDUSTRY +β SIZE +β ROA +β OL +β GOUP1 * DEP +ε 5 it 6 it 7 it 8 it 9 it 10 it it it معناداري سطح t آماره متغير ضريب شده بيني پيش عالمت متغير 0/469 0/452 0/052 /+ مبدأ از عرض 7/516 0/095 GOUP1 it 0/009 4/819 0/069 DEP it 0/006 2/219 0/074 LEV it 0/419 1/512 0/014 OPPORTUNITY it 0/325 1/015 0/019 + AGE it 6/715 0/076 /+ INDUSTRY it 3/815 0/091 + SIZE it 4/215 0/215 + ROA it 0/014 4/012 0/081 OL it 0/004 5/419 0/091 GOUP1it* DEPit 24/219 F آماره 0/134 شده تعدیل تعیین ضریب 1/819 واتسون دوربین آماره معناداری سطح

پژوهشنامه مالیات/شماره سی ویکم )مسلسل 79( پاییز 1395 138 21/211 21/216 آزمون چاو آزمون هاسمن 0/002 0/011 سطح معناداري سطح معناداري Downloaded from taxjournal.ir at 2:00 +0430 on Thursday September 6th 2018 منبع: یافته های محقق فرضيه چهارم اين تحقيق به این صورت مطرح گرديد که نرخ مؤثر مالياتي در شرکت هاي وابسته به گروههاي تجاري متنوع در مقايسه با شرکت هاي وابسته به ساير گروهها )غير متنوع( کمتر است. در جدول )9( ضريب متغير گروه تجاري متنوع )GOUP1_DIVERSEit( معادل 0/085 و آماره t معادل 6/912 ميباشد که در سطح )( معنادار ميباشد و از آنجا که کمتر از خطاي پيشبيني )%1( است معناداري متغير مستقل در سطح اطمينان %99 تأييد ميشود. اين نشان ميدهد که نرخ مؤثر مالياتي در شرکت هاي عضو گروههاي تجاري متنوع در مقايسه با ساير گروهها کمتر است. لذا فرضيه چهارم تحقيق نيز تأييد ميگردد. فرضيه پنجم به اين صورت مطرح شد که نرخ مؤثر مالياتي در شرکت هاي وابسته به گروههاي تجاري متنوع در مقايسه با ساير گروهها )غير متنوع( حساسيت کمتري به وابستگي به منابع مالي خارجي دارد. در جدول )9( ضريب متغير وابستگي به منابع مالي خارجي گروههاي تجاري متنوع GOUP1_DIVER( )SEit * DEPit معادل 0/075 و آماره t معادل 4/119 ميباشد که در سطح )0/012( معنادار ميباشد و از آنجا که کمتر از خطاي پيشبيني )%5( است معناداري متغير مستقل در سطح اطمينان %95 تأييد ميشود. اين نشان ميدهد نرخ مؤثر مالياتي در شرکت هاي وابسته به گروههاي تجاري متنوع در مقايسه با ساير گروهها )غير متنوع( ارتباط کمتري به وابستگي به منابع مالي خارجي دارد. لذا فرضيه پنجم تحقيق تأييد ميشود. جدول )9( نتايج آزمونهاي آماري فرضيه چهارم و پنجم تحقيق ERT =β +β GOUP1_ DIVERSE +β DEP +β LEV +β OPPORTUNITY it 0 1 it 2 it 3 it 4 it +β AGE +β INDUSTRY +β SIZE +β ROA +β OL +β GOUP1 _ DIVERSE * DEP +ε 5 it 6 it 7 it 8 it 9 it 10 it it it it آماره t متغير عالمت پيش بيني شده ضريب متغير سطح معناداري 0/364 0/398 0/062 /+ عرض از مبدأ 6/912 0/085 GOUP1_DIVERSEit 0/004 5/014 0/071 DEPit 0/002 2/718 0/045 LEVit 0/401 1/818 0/019 OPPORTUNITYit

139 تجاری گروههای در عضویت مالیاتی انگیزههای بررسی Downloaded from taxjournal.ir at 2:00 +0430 on Thursday September 6th 2018 0/319 1/817 0/021 + AGEit 6/918 0/081 /+ INDUSTRYit 4/015 0/072 + SIZEit 5/119 0/221 + ROAit 0/003 4/851 0/072 OLit 0/012 4/119 0/075 GOUP1_DIVERSEit * DEPit 26/219 F آماره 0/142 شده تعديل تعيين ضريب معناداري سطح 1/892 واتسون دوربين آماره 21/211 هاسمن آزمون 22/119 چاو آزمون 0/004 معناداري سطح 0/013 معناداري سطح محقق یافتههای منبع: داراييها بازده نرخ و )LEV it ( مالي اهرم بين که داد نشان مدل سه هر در کنترلي متغيرهاي نتايج نشان مطالعه اين نتايج همچنين دارد. وجود معنادار و مثبت رابطه يک مالياتي مؤثر نرخ با )ROA it ( نرخ با OLit 1 دامي متغير و )SIZE it ( شرکت اندازه )INDUSTRY it ( صنعت نوع متغير بين ميدهد رشد معيار بين که داد نشان مطالعه اين يافتههاي ساير دارد. وجود معنادار و منفي رابطه يک مالياتي مؤثر ندارد. وجود معناداري رابطه هيچ مالياتي مؤثر نرخ با )AGE it ( شرکت عمر و )OPPORTUNITY it ( نتيجهگيري 7 ميتواند زيادي مثبت پيامدهاي تجاري گروه دهنده تشکيل شرکتهاي براي تجاري گروههاي در عضويت شرکتهاي است. موارد اين جمله از داخلي سرمايه بازار به دسترسي و مالياتي مؤثر نرخ کاهش باشد. داشته سود دقيق بهطور که صورت اين به کنند پرداخت کمتري ماليات که دارند توانايي تجاري گروههاي عضو استفاده با احتماال کار اين دهند. تخصيص ماليات از معاف و ماليات مشمول شرکتهاي بين را زيانها و ميگيرد. صورت است بازار ارزش با متفاوت که انتقالي قيمتگذاري از در تجاري گروههاي در ماليات مديريت بر مؤثر عوامل تبيين و شناسايي تحقيق اين اصلي هدف شرکتهاي که داد نشان مطالعه اين نتايج ميباشد. تهران بهادار اوراق بورس در شده پذيرفته شرکتهاي گروههاي واقع در دارند. کمتري مالياتي مؤثر نرخ مستقل شرکتهاي با مقايسه در تجاري گروههاي عضو نشان تحقيق اين نتايج همچنين ميپردازند. کمتري ماليات مستقل شرکتهاي با مقايسه در تجاري مؤثر نرخ متنوع( )غير ها گروه ساير با مقايسه در تجاري گروههاي به وابسته شرکتهاي که ميدهد 1. Dummy Variable

140 پژوهشنامه مالیات/شماره سی ویکم )مسلسل 79( پاییز 1395 مالياتي کمتري دارند. در حقيقت گروههاي تجاري متنوع در مقايسه با ساير گروهها )غير متنوع( ماليات کمتري ميپردازند. محدوديتهاي تحقيق 1. در اين تحقيق براي محاسبه نرخ مؤثر مالياتي از روش کالن اقتصادي استفاده شده است. استفاده از روش خرد اقتصادي ممکن است بر نتايج تحقيق تأثيرگذار باشد. 2. با توجه به عدم شفافيت در بخش سرمايهگذاریهاي بلندمدت ساختار مالکيت و يادداشتهاي پيوست صورتهاي مالي تشخيص شرکتهاي وابسته به گروه )شرکتهاي فرعي( در برخي گروهها ميسر نبود و اين امر ممکن است نتايج تحقيق را تحت تأثير قرار داده باشد. 3. با توجه به استفاده از دادههاي مالي حسابرسي شده طبيعي است که کيفيت نتايج اين پژوهش تحت تأثير کيفيت حسابرسي صورتهاي مالي قرار گيرد. پيشنهادات کاربردي تحقيق 1. به سازمان امور مالياتي پيشنهاد ميگردد که در هنگام محاسبه ماليات به شرکتهاي عضو گروههاي تجاري توجه ويژهاي داشته باشند. چون نتايج اين تحقيق نشان ميدهد که شرکتهاي عضو گروه تجاري با مديريت ماليات ميان اعضاء از پرداخت ماليات واقعي اجتناب ميکنند. همچنين اين سازمان به اين مهم توجه کند که شرکتهاي عضو گروههاي تجاري متنوع در مقايسه با ساير گروهها )غير متنوع( با مديريت ماليات از پرداخت ماليات حقيقي فرار مي کنند. 2. به حسابرسان پيشنهاد ميشود در حسابرسي شرکتها براي شناسايي فرار مالياتي شرکت در بلندمدت به شرکتهاي عضو گروههاي تجاري توجه ويژهاي داشته باشند. چون نتايج اين تحقيق نشان ميدهد که شرکتهاي عضو گروه تجاري با مديريت ماليات ميان اعضاء از پرداخت ماليات واقعي طفره ميروند. همچنين شرکتهاي عضو گروههاي تجاري متنوع در مقايسه با ساير گروهها )غير متنوع( با مديريت ماليات ماليات کمتري ميپردازند. 3. به حسابرسان و مميزان مالياتي پيشنهاد ميگردد که به ميزان وابستگي مالي خارجي شرکتها توجه ويژهاي داشته باشند چون نتايج اين تحقيق نشان ميدهد که بين نرخ مؤثر مالياتي با وابستگي به منابع مالي خارجي يک رابطه منفي و معنادار وجود دارد. در واقع شرکتها ميتوانند از اين راه فرار مالياتي داشته باشند.

141 بررسی انگیزههای مالیاتی عضویت در گروههای تجاری Downloaded from taxjournal.ir at 2:00 +0430 on Thursday September 6th 2018 پيشنهاد براي تحقيقات آتي 1. پيشنهاد ميشود تأثير نرخ مؤثر مالياتي بر ساختار مالکيت شرکتهاي وابسته به گروههاي تجاري بررسي شود تا مشخص شود که نرخ مؤثر مالياتي چه نقشي در مالکيت شرکتها ايفا ميکند. 2. پيشنهاد ميشود از روشهاي ديگر همچون روش خرد اقتصادي براي محاسبه نرخ مؤثر مالياتي استفاده شود. همچنين نرخ نهايي ماليات در گروههاي تجاري نيز مطالعه شود. 3. پيشنهاد ميشود پژوهش حاضر در صنايع مختلف به تفکيک صنعت خاص انجام شود و نوع صنعت نيز مورد بررسي قرار گيرد.

142 فهرست منابع پژوهشنامه مالیات/شماره سی ویکم )مسلسل 79( پاییز 1395 1 آقايي 1. الهمحمد )1380(. "بررسي معافيت زير بخشهاي کشاورزي در نظام مالياتي ايران" تهران وزارت امور اقتصادي و دارايي معاونت امور اقتصادي. 2 افالطوني 2. عباس ليلي نيکبخت )1389(. "کاربرد اقتصاد سنجي در تحقيقات حسابداري" مديريت مالي و علوم اقتصادي انتشارات ترمه چاپ اول. 3 پورحيدري 3. اميد و مصطفي دلدار )1391(. "بررسي تأثير گروههاي تجاري بر سياست تقسيم سود شرکتهاي پذيرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران" حسابداري مديريت شماره 14 ص 6794. 4 پورحيدري 4. اميد و امير سروستاني )1392(. "شناسايي و تبيين عوامل مؤثر بر مديريت ماليات" دانش حسابداري شماره 12 ص 89110. 5 پورحيدري 5. اميد و محمدحسن فدوي )1392(. "گروههای تجاري: واقعيت اقتصادي ناشناخته" مطالعات حسابداري و حسابرسي شماره 8 ص 7082. 6 حسني 6. محسن و سعيده شفيعي )1389(. "تخمين نرخ مؤثر مالياتي در پايههاي مشاغل و اشخاص حقوقي" فصلنامه پژوهشنامه ماليات شماره 8 ص 125151. 7 خدامي 7. پور احمد رحمت اله هوشمند و مصطفي دلدار )1392(. "بررسي تأثير نرخ مؤثر مالياتي بر سياست تقسيم سود در شرکتهاي پديرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران" پژوهشنامه ماليات شماره 17 ص 3155. 8 کاشاني 8. پور محمد علي رحماني و جابر هادينژاد )1388(. "بررسي تأثير کاهش نرخ ماليات در سال 1380 بر سياست تقسيم سود" مجله توسعه و سرمايه سال دوم شماره 3 بهار و تابستان 1388 ص.3354 9 کميته 9. تدوين استانداردهاي حسابداري ايران. )1390(. تهران "استاندارد هاي حسابداري ايران" نشريه شماره 160 انتشارات سازمان حسابرسي. 10. A mromin, G., Harrison, P. Liang, N&V S. (2005). How Did the 2003 Dividend Tax Cut Affect Stock Prices and Corporate Payout Policy?, Finance and Economics Discussion Series Divisions of Research & Statistics and Monetary Affairs Federal Reserve Board, Washington, D.C, Avalable in www.ssrn.com. 11. Beuselinck, Ch. & Deloof, M. (2007). Business groups, tax and accruals man

143 بررسی انگیزههای مالیاتی عضویت در گروههای تجاری agement, discussion paper, Tilburg university. 12. Beuselinck and Marc Deloof (2014). Earnings Management in Business Groups: Tax Incentives or Expropriation Concealment?, The International Journal of Accounting 49 (2014) 27 52. 13. Bena, Jan, OrtizMolina, Hernán (2013). Pyramidal Ownership and the Creation of New Firms. J. Financ. Econ. http://dx.doi.org/10.1016/j.jfineco.2013.01.009. 14. Desai, M., Dharmapala, D. )2006(. Corporate tax avoidance and highpowered incentives. J. Fin. Econ. 79, 145 179. 15. Gopalan, R., Nanda, V., & Seru, A. (2007). Affiliated firms and financial support: Evidence from Indian business groups, Journal of Financial Economics, Vol. 86, p.p.759 795. 16. Graham, J., and Tucker, A. (2006). Tax shelters and corparate debt policy, Journal of Financial and Economic, Vol.81, PP. 563594. 17. Gupta, S., and Newberry, K. (1997). Determinants of the Variability in corparate effective tax rate: Evidence frome longitudinal data, Journal of Accounting and public policy, Vol.16, No.1, PP. 139. 18. Jia He, Xinyang Mao, Oliver M. Rui, Xiaolei Zha. (2013). Business groups in China, Journal of Corporate Finance 22, PP.,166 192 19. Kim, K. A., and Limpaphayomp (1998). Taxes and firm size in pacificbasin emerging economies, Journal of International Accounting Auditing and Taxation, Vol, 7, No.1, PP4763. 20. Khanna, T. & Rivkin, J. (2000). "Ties that Bind Business Groups: Evidence from an Emerging Economy", working paper, Harvard Business School. 21. Khanna, Tarun, Palepu, Krishna, (2000). Is group affiliation profitable in emerging markets? An analysis of diversified Indian business groups. J. Finance 55, 867 891. 22. Khanna, Tarun, Yafeh, Yishay, (2007). Business groups in emerging markets:

پژوهشنامه مالیات/شماره سیویکم )مسلسل 79( پاییز 1395 paragons or parasites? J. Econ. Lit. 45, 331 372. 144 23. LaPorta, R., Lo pezdesilanes, F., Shleifer, A. and Vishny, R. (1999). Agency Problems and 28. Dividend Policies Around the World. Journal of Finance,Vol. 55: pp. 1 33. 24. Minnick, K., and Noga, T. (2010). Do corparate governnance characteristics influence tax management, Journal of corparate finance, Vol.16, PP.703718. 25. Morck, Randall, Wolfenzon, Daniel, Yeung, Bernard, (2005). Corporate governance, economic entrenchment, and growth. J. Econ. Lit. 43 (3), 655 720. 26. Ronny Manos, Victor Murinde, Christopher J. Green. (2012). Dividend policy and business groups: Evidence from Indian firms. International Review of Economics and Finance, Vol. 21, pp. 42 56. 27. Richardson, G., R. Lanis ( 2007). Determinants of the variability in corporate effective tax rates and tax reform: Evidence from Australia, Journal of Accounting and Public Policy, Vol. 26, No 6, pp. 689704. 28. Scholes, M.,Wolfson, M., Erickson, M., Maydew, E. and Shevlin, T. (2005). Taxes and Business Strategy: A Planning Approach. 3rd edition, prentice Hall Publication. 29. Zimmerman, J. (1983). Taxes and firm size, Journal of Accounting and Economics, Vol.5, NO.1, PP.119149.